Çarmıha Geriliş,Hıristiyan öğretisinde Eski Ahit Ile Yeni Ahit Arasındaki Tarihsel Dönüm Noktası.H
 

ÇARMIHA GERİLİŞ

Çarmıha geriliş,Hıristiyan öğretisinde Eski Ahit ile Yeni Ahit arasındaki tarihsel dönüm noktası.Hıristiyan sanatının en önemli konularından biri.Hz.İsa'nın yaklaşık 32'de,Yahuda'nın Romalı valisi Pontius Pilatus'un buyruğuyla çarmıha gerilişi,gerek tasvirlerde,gerek inanç düzeyinde çok zengin anlamlar kazanmıştır.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1399374356


Çarmıhagerme,İÖ 6.yüzyıldan beri özellikle Persler,Selevkoslar,Yahudiler,Kartacalılar ve Romalılar arasında ölüm cezasını uygulamanın yaygın bir yöntemiydi.Suçlu genellikle önce kırbaçlanır ,sonra da kendi çarmıhının yatay parçasını infaz yerine kadar sürükleyerek taşırdı.çarmıhın dikey parçası ise önceden infaz yerinde toprağa çakılmış olurdu.Suçlunun giysileri ya kamçılanırken ya da infaz yerinde çıkartılır.orada kolları iki yana açılarak yatay parçaya sıkıca bağlanır.ya da bileklerinden çiviyle çakılırdı.Daha sonra yatay parça çarmıhın direği boyunca yükseltilir ve yerden yaklaşık 3 m.yükseklikte direğe tutturulurdu.Ardandan da ayaklar direğe sıkıca bağlanır yada çivilenirdi.Direğin ortalarına eklenen bir çıkıntıyla da vücuda destek sağlanırdı.sonraları ayaklar için de benzer bir dayanmalık kullanıldığını gösteren ender bulgular vardır.Suçlunun başının üzerinde ,adının ve suçunun yazılı olduğu bir yafta bulunurdu.Suçlu büyük olasılıkla bitkinlik ya da kalp yetmezliği sonucunda ölürdü.Şok ve soluk kesilmesiyle ölümü çabuklaştırmak için demir bir çomakla bacaklarınd kırıldığı ( crurifragium) da olurdu.

Çarmıha germe yöntemi daha çok siyasal ve dinsel eylemcileri ,korsanları ,köleleri yada yurttaşlık haklarından yoksun suçluları cezalandırmak için kullanılırdı.Pers kralı I.Dareios İÖ 519'da Babil'de 3 bin siyasal karşıtını,Yahuda kralı ve başrahibi Alexander Jannaeus da İÖ 88'de 800 Ferisiyi çarmıha gerdirmişti.İlk Hıristiyan imparator I.Constantinus,İsa'ya saygı gereğince,İS 337'de Roma İmparatorluğu'nda çarmıha germe uygulamasına son verdi.

İncil metinlerinde İsa'nın çarmıha gerilişinin öyküsü,kırbançlanmasıyla başlar.Ardından Romalı askerler ona erguvan rengi bir giysi giydirip başına dikenlerden örülmüş bir taç takarlar."Yahudilerin Kralı" diye onunla alay ederek Golgota adıyla bilinen tepeye kadar yavaş yavaş yürütürler.Kirineli Simun adında biri de İsa'nın çarmıhı taşımasına yardım eder.İnfaz yerinde İsa'nın giysileri çıkartılır,ellerinden çarmıha çakılır.Başının üzerinde,Yahudilerin kralı olduğunu öne sürdüğü içinbu cezaya çarptırıldığını belirten yafta asılır.İsa çarmıhta üç saat can çekişir.Bu arada askerler İsa'nın giysilerini paylaşırlar.dikişsiz kaftanı için aralarında kura çekerler.seyre gelenler de ona hakaret eder.İsa'nın iki yanında hırsızlık suçundan çarmıha gerilmiş iki kişi daha vardır.Askerler bu iki suçluyu akşam üzeri bacaklarını kırarak öldürürler.İsa'nın ise zaten ölmüş olduğunu görürler;ama emin olabilmek için askerlerden biri İsa'nın böğrünü mızrakla deler,yaradan hemen kan ve su çıkar.Yahudi töresi uyarınca İSa günbatımından önce çarmıhtan indirilir.kaya içine oyulmuş bir kabre gömülür.

Öncelikle günahlardan kurtuluşun ve sonsuz yaşama kavuşmanın yalın simgesiyle ilgilenen ve çarmıh cezasının dehşeti karşısında irkilen ilk Hıristiyanlar ,5.yüzyıla değin Çarmıha Geriliş'i betimleyen gerçekçi tasvirler yapmadılar.olayı çoğu kez simgelerle tanımladırlar.Önceleri kuzu figürü,Hıristayanlığın resmi din olarak kabul edildiği 5.yüzyıl başlarından sonra da değerli taşlarla bezenmiş bir haç,Çarmıha Geriliş'in simgeleriydi.6.yüzyılda İSa'nın insani ve tanrısal iki ayrı doğası olmadığı ,yalnızca tanrısal varlık taşıdığı ,dolayısıyla da yaralanamayacağı yolundaki heretik görüşlere karşı girişilen mücadele dolayısıyla çok sayıda Çarmıha Geriliş tasviri yapıldı.Gene de ilk tasvirler,İsa'yı canlı,gözleri açık,ölüme karşı zafer kazanmış,yüzünde hiçbir acı izi bulunmayan bir figür olarak betimliyordu.9.yüzyılda Bizans sanatında İsa ilk kez gözleri kapalı,ölü durumda betimlenmeye başladı.Bu eğilim,dinsel düşüncenin,İsa'nın ölümündeki giz ve Tanrı'nın insan bedenine bürünüşünün niteliği üzerinde yoğunlaşmasını yansıtıyordu.Bu yaklaşım,13.yüzyılda dönemin mistisizm anlayışı doğrultusunda Batı'da daha da vurgulanarak benimsendi...


Kaynak;AnaBritannica cilt 9 sayfa 14-15 frmsinsi.net için yazılmıştır.

Cevap : Çarmıha Geriliş,Hıristiyan öğretisinde Eski Ahit Ile Yeni Ahit Arasındaki Tarihsel Dönüm Noktası.H
 

İsa'nın betimleniş biçimindeki bu gelişmeye koşut olarak,Çarmıha Geriliş sahnesindeki öbür geleneksel öğelerin de kompozisyona katılmasıyla gittikçe karmaşıklaşan bir ikonografi oluştu.Çoğu tasvirde yalnızca yas tutan Meryem Ana ile Aziz Yuhanna yer alırken,daha kalabalık bazı kompozisyonlarda çarmıhın sağına ve soluna tarihsel ve simgesel figürler yerleştirildi.Bunlar arasında en sık rastlananlar İsa'yla birlikte çarmıha gerilen biri tövbekar,iki hırsız; mızrakla İsa'nın böğrünü delen ve sonradan onun Tanrı'nın oğlu olduğunu söyleyen Romalı asker;İsa'ya bir süngerle sirke sunan asker; Çarmıha Geriliş sırasındaki Ay ve Güneş tutulmasını kişileştiren küçük figürler ile kilise ve sinagogun alegorik simgelerdir.Zaman zaman görülen öbür figürler arasında ,İsa'nın giysilerini paylaşan askerler ile Mecdeli Meryem de sayılabilir.İncillerde sözü edilen iki simgesel ayrıntı tasvirlerde düzenli olarak yer alır.Bunlar,çarmıhın dibinde Adem'in kafatası ile İsa'nın böğründe açılmış yaradan akan kan ve sudur.Kompozisyonun daha dramatik bir boyut kazanmasını sağlayan bu öğeler,ikonografik açıdan,Çarmıha Geriliş'in simgelediği karşıtları,yani ilk günah ile onun karşılığında ödenen kefareti,sinagogun ölümü ile kilisenin canlanmasını ,eski ile yeniyi canlandırır.İsa,kendisini feda ederek Adem'in işlediği ilk günahı (Adem'in kafatası) temizleyen yeni Adem'dir.(I Korinthoslulara 15;45).İsa'nın Çarmıha Gerilişi,yeni kilisenin kurulmasını (kan vesu,Komünyon ve vaftiz ayinlerini simgeler.)ve sinogogun otoritesinin sona ermesini sağlamıştır.Kilise,kan ve suyu bir kadehte toplarken ,gözleri bağlı sinanog sahneden çekilir.Kilise ve sinagogun öbür simgeleri,iki hırsız ile iki askerdir.Tövbekar hırsız ile İsa'nın tanrısallığını kabul eden asker kiliseyi,İSA'yı inkar eden hırsız ile tanrılığını reddeden asker ise sinagogu simgeler.13.yüzyıldan sonra,Meryem Ana (yeni Havva) gibi İsa'nın sağında yer alan figürler yeniyle ,solunda yer alanlar ise eskiyle özdeşleştirmiştir.Çarmıha Geriliş zamanla bütün çeşitlemeleriyle bu ana düşünceyi simgeler olmuştur.



http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1399374356

Ortaçağın sonlarına doğru dinsel sanatın gelişmesiyle,simgesel ,simgesel anlamı bütünüyle ortadan kalkmasa da Çarmıha Geriliş daha az betimlenir oldu.Bu dönemde,özellikle izleyicinin dinsel çoşkusunu uyandırmak amacıyla İsa'nın acılarının betimlenmesi önem kazandı ve sanatçılar yoğun olarak bu temayı işlediler.Çoğu kez ürpertici bir gerçekçilikle betimlenen bu sahnelerde bazen Çarmıha Geriliş'i izleyen alaycı kalabalığın dehşeti de kompozisyona katıldı.Aynı dönemde yapılmış bazı tasvirlerde ,İsa'nın gelişini ilk kez müjdeleyen Vaftizci Yahya'nın,bu kez İsa'nın fedakarlığını gösterişi de betimlendi.Rönesans sanatı ise Çarmıha Geriliş sahnesine dingin bir idealleştirme getirdi.bu yaklaşım daha belirgin bir duygusal anlatımla barok dönemde de sürdü.Öbür dinsel temalar gibi Çarmıha Geriliş de 17.yüzyıldan sonra giderek daha az işlendi.ama 20.yüzyılda bazı sanatçılarca farklı ve özgün yorumlarla yeniden ele alındı.

Kaynak;AnaBritannica cilt 9 sayfa 14-15 frmsinsi.net için yazılmıştır.