ForumSinsi - 2006 Yılından Beri - Felsefe-Hiç İçinden Yolculuk/Ahmet İnam

Düşünce tarihinde "yolculuk" oldukça kullanılmış bir "imge". Nedense, bu imge oldukça etkili olmuş düşünen insanlar üzerinde:

"Felsefe yolda olmaktır" sözü Jaspers'in kaleminden yirminci yüzyıl düşüncesinde iz bırakmış. "Yaşam" bir yolculuğa benzetilmiş, beşikten mezara kadar uzanan. "Uzun ince bir yolda", yürünmüş, "gündüz gece". Yol benzetmesi, düşünce ve edebiyatı beslemiş. Oldukça ilgi çekici bulunmuş.

Yol benzetmesi, yol "kök metaforuyla" yaptığımız yolculukta değişikliğe gerek var. Düşünce tarihi böyle"kök metafor"larla doludur: Thales'in "su"yu, Platon'un "mağara"sı gibi. "Yol" da böyle bir benzetme: İşlevinin olabilmesi için "yol"a yeni yollar açmamız, yeni anlamlar kazandırmamız gerek. "Yol" sözcüğünün çekiciliği, alışılagelen anlamlara takılmamıza yol açmamalı. "Yol", "yolculuk" imgelerini sömürmemeli, bu imgelerin tüketilmiş anlamlarına sırtımızı dayamamalıyız.

Ne gibi alışılmış anlamları var yolculuğun? Birkaçını dile getirelim:[*]Kendini avutma, gerçeklerin baskısından kaçma olarak yolculuk.[*]Bulunulan ortamdan "çekip gidilerek", sıkıntılardan kurtulma.[*]Bulunulan ortamdan sürülme, uzaklaştırılma, kovulma sonucu olarak yolculuk.[*]Bir iş gezisi olarak yolculuk.[*]Bir ortamdan diğerine taşınma amacıyla yapılan yolculuk.[*]Bir tatil gezisi olan yolculuk. Gurbete çıkış, sılaya dönüş yolculukları.[*]Bir ziyaret, bir konukluk olarak yolculuk.[*]Kavuşma ya da ayrılma yolculukları.[*]Göçebe yolculuklarıYolculuklarda serüven arayışının yanında özgürlük arayışı da olabilir: Yitip gitmek, başka dünyalara göçmek arzusu. Yolculuk, bir kaçış, bir kurtuluş, bir keşif olabilir. "Hakikat"i bulmak için yola çıkılabilir; güzel'i aramak için yollara düşülebilir.

Hiç içinden yolculuk adını verdiğim yolculuk, ilk bakışta adının çağrıştırabileceği gibi, anlamı silinmiş, "boşluk içinde", "nihilist" bir yolculuk değildir. "Hiç içinde" değil, "hiç içinden" yolculuktur, hiçle ilişkili, hiçin içinden geçip giden, ama hiçte kalmayan bir yolculuktur. Bu yolculuk üstüne çalışmaya başlamadan önce iki dörtlük geldi aklıma, hece vezniyle oturup yazdım, ilk dörtlük şöyle:
İZİN
Yazıp yanmazsan ey yolcu, sözün yok,
Varıp silmezsen kendini, özün yok,
Savur tozunu hiçliğe gönlünün,
Yolda yokolup gitmezsen izin yok.

Neye izin yok? Yürümeye! Yolculuğa! İz bırakma kaygısıyla yürümeye izin yok, yürürsen izin kalmaz geriye, bundan dolayı izin yok! İZ PARADOKSU diyebileceğim paradoks, kendimizi, iz bırakma takıntımızı, bir anlamda "izimizi" sildikçe izimizin olabileceği savında yatıyor! İlk dörtlük, yok olabilen, yok olmayı göze alabilen yolcu adaylarının yolculuğunu anlatmaya çabalıyordu. Yürürken "hadi, bana müsâde" deyip, yolda kendini silebilen yolcuların yolculuğu idi ilgimi çeken. İkinci dörtlük, böyle birinin yürüyüşünü anlatıyor:

HİÇİN SESİ
Yola uydukça o, yol ona uyar.
Anlar: Yolcuda yol, yolda yolcu var.
Yolcu bilge, yol bilge yolculuk sır,
Hiçin sesini can evinde duyar.

Hiçin sesi, yok olmayı yolculuğun kendiliğinden bir özelliği olarak gören, yok olmaya doğru yürüme yürekliliğine sahip, yolcu iken yol, yol iken iz, izken yürüyüş, yürüyüşken yoldaş olabilen insanın kulağına konuk olabilecek sestir.

Kalemimin ucuna sezgisel olarak geliveren bu sözleri işleyip, mantıksal çatısını çatma oldukça yorucu oldu. Bu çalışma, yukarıda sözünü ettiğim sezgi ve kaygılardan yola çıkan, yolculuk üstüne bir yolculuk olarak gelişti.

Hiç içinden yolculuk, hiçin sesini duya duya yapılan anlamlı bir yolculuktur. Yolculuğu saran bir anlamküre vardır. Yolculuğun yapı taşları arasında belli ilişkiler, bağlar vardır.

Hiçin içinden oluşu, hepin içinden olmayışındandır.

Hep yolculuğunda yolar döşenmiş, hedef belirlenmiş, yol boyunca mola yerleri sıralanmıştır. Yol önceden hazır, bizi taşıyacak taşıtlar da! Hep yolcuları, anlam dünyalarının duvarları arasında sıkışmışlardır, ne bekliyorlarsa, onu ararlar. Bulmak için ararlar. Süpriz yoktur yolculuklarında, bozulan taşıtlarına önceden hazırlanmış ekipler yardıma gelir. Hiç yolculuğu, yoklukla, yok olmayla yapılır. Yok olmanın anlamları vardır, yolcu yokluğun anlamlarını yol boyu yaşar.

...
Ahmet İnam