Gence Hanlığı / Gence Hanları ve Hanlık Tarihleri
 

GENCE HANLIĞI; Azerbeycan"ın Gence yöresinde hüküm sürmüş olan hanlık.İran hükümdarı Nadir Şah 1735"te Gence"yi ele geçirdi.Nadir Şahın öldürülmesinden sonra Gence de diğer Azerbaycan Hanlıkları gibi İran toprağı olmaktan çıkarak 1747"de bağımsızlığını ilan etti. Ziyadoğulları Hanedanını kuran Kalaç Türklerinden Şahverdi Han, Gence"nin ilk hanı oldu.Şia"nın Caferi koluna mensub olan Ziyadoğulları Hanedanı Türkçe konuşuyordu.1781-83 yılları arasında Gence, Karabağ hanlarının eline geçtiyse de geri alındı.

Onduzuncu yüzyılın başlarında Gürcistan"ı işgal eden Rusya, Gence ile birlikte bütün bağımsız Azerbaycan hanlıkları için tehdit unsuru oldu.Bu hanlıklar büyük tehlikeye karşı aralarında birleşmeyi başaramadılar.Rusya bu sırada Dağıstan ve Kuzey Kafkasya"da bulunan hanlıklarla savaş halindeydi.Azerbaycan"daki coğrafi durum Rusya"nın ,Dağıstan"ı ve Kuzey Kafkasyadaki hanlıkları ele geçirmesini güçleştiriyordu.Kafkasya"daki Rus orduları kumandanı general Sisyanov 1803"te Tiflis"ten hareket ederek Gence"yi kuşattı.Gence Hanı Cevad Han Ruslar"la yaptığı, yenildiği ve devletini kaybettiği muharebede öldürüldü.Oğlu ve veliahdı Hüseyin Han da babası ile aynı günde Ruslar"ın top ateşi ile öldürüldü.Cevad Hanın ve Hüseyin Hanın öldürülmesi üzerine iki koldan şehre giren Ruslar yağma yaparak,halkı öldürdüler.

Gence Hanlığını ortadan kaldırdılar.Buranın adı da Çariçelerinin onuruna Elizabetpol olarak değiştirdiler.(1804) .Hüseyin Hanın kardeşi Uğurlu Han bu tarihten 22 yıl sonra Gence"yi Ruslardan geri alıp 2 yıl Gence Hanlığı yaptı.Fakat Ruslar ülkeyi tekrar istila ederek Gence Hanlığını tamamen ortadan kaldırdılar.Gence de Türkmençay Antlaşmasıyla Rusya"ya ilhak edildi.Komünist idare Gence"ye Kirovabad adını verdi.

Gence Hanları ve Hanlık tarihleri;

Şahverdi Han.........................................( 1747-1791)

Mehmed Hasan Han.............................( 1761-1786)

Cevad Han.............................................( 1786-1804)

Uğurlu Han...........................................( 1826-1828)

Kaynak; YENİREHBER ANSİKLOPEDİSİ CİLT 8 SAYFA 14-15
frmsinsi.net için yazılmıştır.