Prost Planı
 

PROST PLANI

Prost planı,Fransız Mimar ve kent tasarımcısı Henri Prost'un (1874-1959) İstanbul için hazırladığı imar planı.Bu kentte en uzun süre uygulanmış planlama çalışması olması,koyduğu bazı ilkelerin bugün de,geçerliliğini koruması nedeniyle,Türkiye'de gerçekleştirilen önemli kent planlaması çalışmalarından birisidir.

Fransız Şehircilik Enstitüsü üyesi olan Henri Prost 1936'da Türkiye'ye çağrılmış,İstanbul Belediyesi'nin sözleşmeli kent tasarımı uzmanlığına getirilerek kendisinden bu kent için bir imar planı hazırlaması istenmişti.O da bir nazım planı hazırladı.buna koşut olarak da yerel imar planları yaptı.Henri Prost'un tasarımları,parça parça da olsa ,1950'ye değin uygulandı.bu tarihten sonra yürürlükten kaldırılarak yerini önce Revizyon Komitesi (1951) ,sonra da Müşavirler Heyeti (1953-56) adlı kurulların yaptığı çalışmalar aldı.

Araştırma çalışmalarına 1936'da başlayan Prost nazım planı 1937'bitirdi.çalışmalarına bir de rapor ekledi.1938'de İstanbul'da yayımlanan İstanbul ve Beyoğlu Cihetleri Nazım Planını İzah Eden Rapor adlı bu bu çalışması planının ilkelerini ve yapılacak işlemleri açıklıyordu.Prost 1938'den sonra Üsküdar ve Kadıköy için de planlar hazırladı..Kadıköy planı bir yanda Acıbadem'e,öteki yanda da Bostancı'ya kadar olan alanı kapsıyordu.

Prost Planı,İstanbul için geometrik dokulu bir yol ağı,ağaçlandırılmış geniş bulvarlar,bitişik düzenli yüksek apartmanlar ön görmektedir.Gümüşsuyu Caddesi'nin ,Atatürk Bulvarı ve Köprüsünün ,Beyazıt,Aksaray ve Eminönü meydanlarının yeniden düzenlenmesi bu düşünceler doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.Talimhane apartmanları,Şişhane yokuşu,Tepebaşı "korniş yolu" ,Harbiye,Osmanbey,Nişantaşı ve Maçka'daki düzenlemeler de bu dönemde yapılmıştır.Taksim Kışlasının yerini İnönü ( bugün Taksim) Gezisi adlı parkın alması da Prost Planı uyarınca yapılan bir uygulamadır.Surların içinde kalan yangın yerleri ile Dolmabahçedeki park da bu plan uyarınca düzenlenmiş,bunların bir bölümü uygulanmıştır.

Plan İstanbul nüfusunun 800 bin kişi dolayında kalacağını varsaymıştır.Haliç kıyılarının sanayi bölgesi olarak kabul edilmesi,planın en önemli yanılgılarından biridir.

1939'da yürürlüğe giren Prost Planı'nın sınırlı bir biçimde uygulanabilmesinin bir nedeni de II.Dünya Savaşı olmuştur.Türk mimar ve kent tasarımcıları bu plana bazı haklı eleştiriler yöneltmişlerdir.Gene de planın koyduğu ilkelerin bir bölümü günümüze değin geçerliliğini korumuştur.Bunlar arasında Sarayburnu'nun depolardan ve yük garından arındırılması,Sultanahmet'teki turisttik ve arkeolojik alanların korunup geliştirilmesi,tarihsel yarımadada var olan silüeti korumak amacıyla denizden 40 m yüksekten geçen düzlem üstünde kalacak yapılara üç kattan fazla izin verilmemesi,Beyoğlu kesiminde düzenli kent parçaları oluşturulması,Dolmabahçe Vadisinde Taksim-Maçka bağlantısını sağlayan bir yeşil alan bırakılması gibi öneriler bulunmaktadır.Galata Köprüsünü Haliç içine doğru kaydırarak iki uzunda düzenli düzenli alanlar yaratılması ve İstanbul'un kara surları boyunca 500 m genişliğinde bir yeşil kuşak oluşturulması konusundaki önerileri ise,değiştirilip günün koşullarına uydurulmuş biçimleriyle de olsa,1980'lerin ikinci yarısında uygulanmaya başlamıştır.

Prost Planının Türkiye'deki kent tasarımı uygulamaları arasında önemli bir yeri vardır.Bu plan Türkiye'nin en büyük kenti ,dünyanında sayılı kentlerinden biri olan İstanbul'da yürürlükte en uzun kalabilmiş plan özelliğini bugün de korumaktadır.Ondan önceki ve sonraki planlar hem daha kısa ömürlüdür.hem de birinin yaptığını öteki bozmuştur.Aldığı eleştirilere karşın,Prost Planı batı kentlerinin düzenini İstanbul'un tarihsel yapısıyla bağdaştırmaya ,eskiyi koruyarak yeni,ama güzel bir kent yaratmaya yönelik bir plan olmaya çalışmıştır.İstanbul için yapılan öteki planların hiçbiri kent estetiğini Prost Planı kadar önemsememiştir.

Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsi.net için derlenmiştir.